พลังงาน เป็นรากฐานสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคม อย่างไรก็ตาม จำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง สวนทางกับทรัพยากรบนโลกที่มีจำกัดและปัญหาภาวะโลกร้อนทวีความรุนแรงขึ้น ทำให้ทุกคนบนโลกต้องตระหนักถึงการใช้พลังงานและทรัพยากรอย่างรู้คุณค่า จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่เราต้องเรียนรู้การบริหารจัดการพลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสร้างความมั่นคงทางพลังงานอย่างยั่งยืน
การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย หรือ กฟผ. ในฐานะที่เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่ผลิต จัดหา และส่งไฟฟ้าให้คนไทยไปทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ พร้อมทั้งดำเนินกิจการอื่น ๆ ที่เกี่ยวเนื่อง มาตลอด 51 ปี จึงได้จัดตั้ง “ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ.” เพื่อแบ่งปันองค์ความรู้ด้านพลังงานไฟฟ้า เทคโนโลยี นวัตกรรมแห่งอนาคต ผ่านสื่อการเรียนรู้ด้านพลังงานหลากหลายรูปแบบ เพื่อร่วมสร้างสังคมแห่งภูมิปัญญาด้านพลังงาน มุ่งมั่นพัฒนาเป็นต้นแบบของแหล่งเรียนรู้ที่เคารพต่อธรรมชาติ และชุมชนที่อยู่โดยรอบเพื่อความยั่งยืนในทุกมิติ และเพื่อมุ่งสู่การเป็น Trust & Pride of the Nation
ปัจจุบันมีศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. ทั้งหมด 8 แห่ง ทั่วประเทศ ประกอบด้วย 1. ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. แม่ออน จ.เชียงใหม่ 2. โครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะ กฟผ. แม่ฮ่องสอน จ.แม่ฮ่องสอน 3. ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. เขื่อนศรีนครินทร์ จ.กาญจนบุรี 4. ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. ทับสะแก จ.ประจวบคีรีขันธ์ 5. พิพิธภัณฑ์ถ่านหินลิกไนต์ศึกษา (เหมืองแม่เมาะ) เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จ.ลำปาง 6.ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. ลำตะคลอง จ.นครราชสีมา, 7.ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. จะนะ จ.สงขลา และ 8.ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. สำนักงานกลาง จ.นนทบุรี
สำหรับ ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. สำนักงานกลาง ตั้งอยู่เชิงสะพานพระราม 7 บางกรวย นนทบุรี ถือเป็น Learning Center ใจกลางกรุง ที่เปิดต้อนรับเยาวชน และประชาชนทั่วไป มีการรวบรวมข้อมูลเพื่อเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ด้านพลังงานของประเทศไทยและของโลก มีการย้อนอดีตด้านพลังงานจนถึงปัจจุบันและอนาคต ให้เข้าใจวิวัฒนาการด้านพลังงานได้อย่างถ่องแท้ โดยจัดโซนนิทรรศการ จุดประกายแสงแห่งความคิดสร้างสรรค์ ผ่านสื่อการเรียนรู้แฝงความสนุกสนาน ออกแบบศูนย์ฯ ในรูปแบบการผจญภัยไปกับโลกพลังงานไฟฟ้า
–
ศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. สำนักงานกลาง ประกอบไปด้วยทั้งหมด 7 โซน ได้แก่
- โซน 1 : จุดประกายแสงแรกในตัว ลงทะเบียนรับ RFID แปลงร่างเป็น AVATAR ผจญภัยในโลกพลังงานไฟฟ้า
- โซน 2 : จากแสงแรก สู่แสงนิรันดร์ เพลิดเพลินกับภาพยนตร์ 4 มิติ “จากแสงแรก สู่แสงนิรันดร์ Power และ Happy เล่าเรื่องราวพลังงานไฟฟ้า จากอดีต สู่อนาคต
- โซน 3 : คืนสู่สมดุล ทำให้เข้าใจความสมดุลระหว่างมนุษย์ ธรรมชาติ เทคโนโลยี เพื่อให้ตระหนักรู้ถึงการใช้พลังานอย่างมีประสิทธิภาพ
- โซน 4 : สายน้ำแห่งความภูมิใจ การบริหารจัดการเส้นทางน้ำ ตั้งแต่ป่าต้นน้ำ สู่ สายน้ำเจ้าพระยา ควบคู่ไปกับการผลิตไฟฟ้าเพื่อความสุขของคนไทย
- โซน 5 : นวัตกรรมเพื่อชีวิต เรียนรู้กำเนิดพลังงานไฟฟ้า นวัตกรรม และเทคโนโลยีเพื่อสร้างความมั่นคงให้กับประเทศ
- โซน 6 : โลกที่ยั่งยืน สำรวจโลกพลังงานไฟฟ้าและการบริหารจัดการไฟฟ้าจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก และ
- โซน 7 : แสงนิรันดร์ เรียนรู้การรวมพลังสร้างแสงแห่งสุขนิรันดร์
สิ่งที่โดดเด่นของศูนย์การเรียนรู้ กฟผ. คือ มีแนวคิดที่ต่อยอดการเรียนรู้ไม่สิ้นสุด เช่นเดียวกันกับการส่งผ่านพลังงานไฟฟ้าไปทุกครัวเรือนมานานกว่า 5 ทศวรรษ จึงออกแบบศูนย์การเรียนรู้ฯ สำนักงานกลาง บางกรวย ให้คำนึงถึงการใช้พลังงานอย่างสมดุลและยั่งยืน ตั้งแต่อาคารประหยัดพลังงาน ด้วยการสานพลังธรรมชาติได้อย่างกลมกลืน ทั้งพลังงานน้ำ สายลม แสงแดด หรือแม้แต่พลังงานความร้อน มาใช้หมุนเวียนภายในอาคาร มีการวางรูปทรงอาคารตัดกันเป็นเส้นโค้ง 2 เส้น เป็นรูปวงรี จนเกิดเป็นพื้นที่โถงกลาง เพื่อเปิดให้ลมธรรมชาติสามารถไหลเคลื่อนผ่านได้อย่างสะดวก สามารถเปิดมุมมองได้รอบด้านและเห็นโค้งแม่น้ำเจ้าพระยา
ส่วนพื้นที่ชั้นล่างเน้นการไหลผ่านของลมปริมาณมาก (Through Ventilation) เส้นทางลมไหลเวียนผ่านบ่อน้ำ น้ำพุ และต้นไม้ที่อยู่โดยรอบ จะพัดพาความชุ่มชื้นร่มเย็นเข้าสู่ตัวอาคาร ช่วยระบายความร้อน และมีพื้นที่สีเขียวให้แก่ชุมชน มีการส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียน โดยติดตั้งแผงเซลล์แสงอาทิตย์ (Solar Cell) บริเวณผนังอาคาร ระเบียงอาคาร รวมถึงการหมุนเวียนน้ำที่ใช้แล้ว กักเก็บไว้ในบ่อกลับมาใช้รดน้ำต้นไม้ และใช้วัสดุป้องกันความร้อนและผลิตภัณฑ์ประหยัดไฟฟ้า
การออกแบบที่มุ่งเน้นพึ่งพาพลังงานจากธรรมชาติ ส่งผลทำให้ภายในอาคาร ติดตั้งเครื่องปรับอากาศน้อยกว่า 60% ของพื้นที่อาคารทั้งหมด
ถือเป็นอาคารต้นแบบที่ส่งเสริมการพัฒนาอาคารเขียว โดยล่าสุดคว้ารางวัลรองชนะเลิศอันดับ 1 จากการประกวด ASEAN Energy Awards 2021 ด้านอนุรักษ์พลังงาน ประเภทอาคารสีเขียว (อาคารขนาดใหญ่) ที่สร้างขึ้นเพื่อให้เป็นแหล่งเรียนรู้ด้านพลังงานของประเทศ และเป็นต้นแบบศูนย์การเรียนรู้ด้านการอนุรักษ์พลังงานที่ได้รับการรับรองมาตรฐานอาคารเขียวของประเทศสหรัฐอเมริกา (LEED) ในระดับ Platinum ซึ่งเป็นระดับสูงสุด จากเดิมที่ก่อนหน้านี้ศูนย์การเรียนรู้ ได้รับรางวัลดีเด่น Thailand Energy Awards 2021 ด้านอนุรักษ์พลังงาน ประเภทอาคารสร้างสรรค์เพื่อการอนุรักษ์พลังงาน (อาคารใหม่) จากกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงานอีกด้วย
ที่สำคัญที่สุด ยังเป็นศูนย์การเรียนรู้ที่ออกแบบมาเพื่อทุกคน ทุกเพศ ทุกวัย (Universal Design) จึงจัดให้มีอุปกรณ์หรือสิ่งอำนวยความสะดวกต่อผู้ใช้งานทุกกลุ่ม อาทิ ทางลาดเอียงสำหรับรถเข็น ป้ายและรูปจำลองที่มีปุ่มกดอักษรเบลล์ จัดทำพื้นผิวต่างสัมผัสเตือนหน้าลิฟท์ เพื่อให้ทุกคนซึ่งไม่ว่าจะมีความต่างเรื่องเพศ วัย ผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีความบกพร่องทางร่างกาย ก็มีสิทธิและสามารถเข้ามาเรียนรู้ได้ในทุกพื้นที่ ใช้อาคารแห่งนี้ได้อย่างสะดวกปลอดภัยและเท่าเทียมกัน ตามแนวคิด “EGAT for ALL : กฟผ. เป็นของทุกคน เพื่อทุกคน”
–
